Polska, sprawując prezydencję w Radzie Unii Europejskiej w pierwszej połowie 2025 roku, przygotowała bogaty krajowy program kulturalny, który ma na celu promowanie wartości europejskich, wspieranie młodych twórców oraz rozwijanie międzynarodowej współpracy kulturalnej. Hasło przewodnie programu – Kultura jest wspólna – odzwierciedla dążenie do budowania silnej, zjednoczonej Europy opartej na dialogu, solidarności i różnorodności. Program, koordynowany przez Narodowe Centrum Kultury z ramienia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, obejmuje ponad 200 wydarzeń odbywających się na terenie całego kraju, zarówno w wielkich metropoliach, jak i mniejszych miejscowościach.
– Prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej to przestrzeń do prezentowania na forum Europy wartości i dziedzictwa Polski. Polski, która swoją historią wielokrotnie dawała wyraz znaczeniu demokracji i sile wspólnotowości. Poprzez realizowane w trakcie prezydencji wydarzenia artystyczne i wymianę kulturalną chcemy pokazać wspólne europejskie wartości, odnieść się do historii i tożsamości, wychodząc w przyszłość i tworząc pomost, który łączy obywateli różnych państw członkowskich. Chcemy podkreślić solidarność, odpowiedzialność i konieczność wzajemnego wsparcia między narodami. Także tymi, które jeszcze nie wstąpiły do Unii Europejskiej – podkreśla Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
Poprzez krajowy program kulturalny, który w centrum stawia młodych twórców i odpowiada na współczesne wyzwania technologiczne i regulacyjne, jakie pojawiają się przed rynkiem audiowizualnym, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspólnie z Narodowym Centrum Kultury i licznymi partnerami językiem kultury opowiadają i zachęcają do budowania wspólnoty łączącej pokolenia, środowiska i nacje, do dialogu, współpracy i wymiany międzynarodowej oraz międzypokoleniowej, innowacyjności, wspierania młodych twórców, dawania im przestrzeni do działania, różnorodności i otwartości.
Głównym założeniem koncepcji programu krajowego jest poszerzanie dostępu do kultury oraz decentralizacja, kooperacja oraz inspirowanie i wzmacnianie lokalności – dzielenie się prezydencją i jej wspólne celebrowanie w całej Polsce, a także odejście od centralnych uroczystości na rzecz zdywersyfikowanych inicjatyw lokalnych, prezentujących bogactwo kulturalne polskich regionów i podkreślających ich siłę oraz wartość. Wszystkie podejmowane działania są realizowane zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju, zapisanymi w agendzie 2023 ONZ.
Wśród wydarzeń z okazji prezydencji, realizowanych przez Narodowe Centrum Kultury, znalazły się koncerty młodych artystów, XI Międzynarodowe Forum „Europa z widokiem na przyszłość”, koprodukcje artystyczne, w tym festiwale, przeglądy, wystawy, rezydencje artystyczne, konferencje, a także multikoncert finałowy w pięciu miastach.
– Odchodzimy od megaprodukcji sygnowanych nazwiskami wybitnych kuratorów na rzecz oddania inicjatywy przede wszystkim samorządom, wzmocnieniu małych miejscowości wszystkich trzech szczebli – Polski powiatowej, miast wojewódzkich i tych europejskich stolic, które widzieliśmy niedawno w konkursie o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury – komentuje Robert Piaskowski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.
Spotkania i konferencje
Wspieranie młodych artystów i dostosowanie regulacji prawnych do zmieniających się uwarunkowań dotyczących rynku audiowizualnego, praw autorskich oraz nowoczesnych technologii, w tym sztucznej inteligencji – to dwa główne priorytety polskiej prezydencji. To właśnie młodzi artyści wnoszą do europejskiej kultury nową energię, nieoczywiste inspiracje oraz kreatywność, której dziś tak bardzo potrzebuje stary kontynent.
W programie kulturalnym prezydencji znalazły się dyskusje i wymiana poglądów z przedstawicielami świata kultury z krajów członkowskich na temat systemowych zmian w UE podczas konferencji dotyczącej sytuacji młodych artystek i artystów, która się odbędzie w dniach 9 i 10 kwietnia w Galerii Sztuki Zachęta w Warszawie. Dwudniowe wydarzenie składa się z sześciu paneli tematycznych poświęconych projektowaniu ścieżki zawodowej artysty, zagadnieniom dotyczącym kształcenia twórców, wspierania ich rozwoju, przyszłości zawodów artystycznych, przedsiębiorczości twórców oraz ich zdrowia.
Sztuczna inteligencja w kontekście mediów, usług audiowizualnych i prawa autorskiego to temat konferencji zaplanowanej na 24 i 25 kwietnia br. w Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi. Siedem inspirujących debat będzie okazją do merytorycznego dialogu na temat pracy dziennikarzy, walki z dezinformacją, sektorów kreatywnych, egzekwowania praw własności intelektualnej. Poruszony zostanie także wątek edukacji medialnej i kształtowania kompetencji cyfrowych obywateli.
Muzyka jako uniwersalny język łączący pokolenia – koncerty młodych twórców
Muzyka, będąca najbardziej uniwersalnym środkiem wyrazu, odgrywa kluczową rolę w krajowym programie kulturalnym prezydencji, otwierając przestrzeń dla twórczych spotkań.
Szczególnym wydarzeniem będą koncerty European Union Youth Orchestra (EUYO), które na jednej scenie zgromadzą przeszło 230 artystów z 27 krajów Unii Europejskiej. EUYO wraz z Polską Orkiestrą Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa, Polskim Narodowym Chórem Młodzieżowym pod dyrekcją Susanny Mälkki oraz światowej sławy solistkami: Heidi Stober (sopran) i Małgorzatą Walewską (mezzosopran), wykonają monumentalną II Symfonię c-moll „Zmartwychwstanie” Gustava Mahlera. Koncerty odbędą się 8 kwietnia w Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach oraz 9 kwietnia w Filharmonii Narodowej w Warszawie.
W kwietniu i maju zapraszamy do sześciu miast (Wrocławia, Zielonej Góry, Szczecina, Olsztyna, Łodzi, Katowic) na koncerty młodych twórców, podczas których usłyszymy muzykę klezmerską, klasyczną, altpopową, jazzową, a nawet kompozycje z gier komputerowych w wykonaniu zespołów: Chopin University Big Band, Music Everywhere, Heroes Orchestra, Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus, Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego oraz The Best of Polish Alt Pop (Santabarbara, Cinnamon Gum, Wczasy, Niemoc i Bluszcz).
Muzycznym zwieńczeniem prezydencji będzie wielki finałowy multikoncert 27 czerwca równocześnie w pięciu miastach: Gdańsku, Krakowie, Bydgoszczy, Rzeszowie oraz Poznaniu. Wydarzenie, transmitowane na żywo na antenach ogólnopolskich i regionalnych Telewizji Polskiej, zgromadzi znakomitych polskich i zagranicznych artystów, tworząc muzyczną opowieść o jedności, różnorodności i wspólnym rytmie europejskiej kultury.
Festiwale i przeglądy
Na program kulturalny prezydencji składają się również koprodukcje artystyczne realizowane we współpracy z czołowymi polskimi festiwalami, teatrami, galeriami i instytucjami kultury. Spośród cyklicznych krajowych inicjatyw kulturalnych o międzynarodowym charakterze wyłoniono osiemnaście wyjątkowych projektów obejmujących film, teatr, literaturę, sztuki wizualne, taniec, dizajn oraz kulturę ludową i tradycyjną. Na interesujące multidyscyplinarne wydarzenia zapraszamy do Poznania, Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Olsztyna, Katowic, Łodzi, Krakowa, Białegostoku, Sopotu, Gdańska, Lublina, Łomży i Torunia.
Programy dotacyjne
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspiera też oddolne, lokalne inicjatywy instytucji, organizacji i twórców w całej Polsce. Łącznie na dofinansowanie przedsięwzięć i projektów wpisujących się w wartości i priorytety prezydencji za pośrednictwem programów dotacyjnych przeznaczono 32 mln zł. Pozwoli to na organizację wydarzeń i widowisk artystycznych, działań edukacyjno-animacyjnych, włączających społeczność lokalną, jak również rezydencji artystycznych młodych twórczyń i twórców kultury. Wyrazem solidarności, wspólnotowości i współpracy na poziomie zarówno lokalnym, jak i międzynarodowym jest program dotacyjny SYNERGIE o budżecie 5 mln zł, koordynowany przez Narodowe Centrum Kultury. Jego celem jest propagowanie idei europejskich poprzez lokalne działania kulturalne z udziałem zagranicznych partnerów wywodzących się z państw członkowskich UE, EFTA lub państw kandydujących do UE, a także wspieranie realizacji priorytetów polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej: solidaryzmu społecznego, wsparcia młodych w wejściu na rynek pracy, przy jednoczesnej aktywizacji i włączaniu w działania wszystkich grup wiekowych w myśl jednej z naczelnych idei społecznych UNESCO – nikt nie pozostaje w tyle.
Program dotacyjny SYNERGIE
Program adresowany do samorządowych instytucji kultury i organizacji pozarządowych. Jego celem jest propagowanie idei europejskich poprzez lokalne działania kulturalne w przestrzeniach wspólnych, a także wspieranie realizacji priorytetów polskiej prezydencji w Radzie UE: solidaryzmu społecznego i wspólnoty, wsparcia młodych w wejściu na rynek pracy, przy jednoczesnej aktywizacji i włączaniu w działania wszystkich grup wiekowych w myśl jednej z naczelnych idei społecznych UNESCO: nikt nie pozostaje w tyle. Kluczowym warunkiem udziału w programie i uzyskania dofinansowania było włączenie w projekt zagranicznych partnerów wywodzących się z państw członkowskich UE, EFTA lub państw kandydujących do UE, którzy wzbogacą przedsięwzięcia swoją perspektywą.
W ramach programu organizacje pozarządowe oraz samorządowe instytucje kultury realizują w 16 województwach 71 projektów (blisko200 wydarzeń) z udziałem zagranicznych partnerów wywodzących się z państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu oraz państw kandydujących do UE.
SYNERGIE obejmują wydarzenia artystyczne, działania edukacyjno-animacyjne oraz rezydencje artystyczne dla młodych twórców z udziałem partnerów z Niemiec, Słowacji, Czech, Ukrainy, Litwy, Austrii, Bułgarii, Węgier, Rumunii, Słowenii, Norwegii, Włoch, Danii, Estonii, Francji, Holandii, Hiszpanii, Finlandii, Belgii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Islandii, Szwajcarii i Gruzji.
XI Międzynarodowe Forum „Europa z widokiem na przyszłość”
Integralnym elementem programu kulturalnego jest również refleksja nad kluczowymi wyzwaniami współczesności oraz międzynarodowa debata nad przyszłością europejskiej kultury i demokracji. W dniach 3 i 4 czerwca w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku odbędzie się Międzynarodowe Forum „Europa z widokiem na przyszłość”. Miejsce i termin mają wymiar symboliczny – nawiązują do pierwszych demokratycznych wyborów w Polsce 4 czerwca 1989 r., wygranych przez „Solidarność”. O fundamentalnych ideach polskiej prezydencji, takich jak solidarność, bezpieczeństwo, przyszłość kultury i demokracji, a także dialog międzypokoleniowy i międzykulturowy będą dyskutować znakomite osobistości z Polski i zagranicy, w tym m.in. Ruth Wodak, Henrik Müller, Harold James, Shalini Randeria, Edwin Bendyk, Michał Bilewicz, Katarzyna Szymielewicz. Podczas debat będziemy szukać odpowiedzi na pytania m.in. o to, jak utrzymać fundamenty, na których opiera się nasze społeczeństwo czy też jak obronić solidarność, żeby była siłą napędową zmian w Europie i na świecie. W programie Forum przewidziano również liczne wydarzenia towarzyszące, m.in. spotkanie z Olgą Tokarczuk, wystąpienie Lecha Wałęsy, premierowy koncert AGI ZARYAN & Big Bandu Śląskiego w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina w Gdańsku oraz wydarzenia plenerowe.
Festiwal BWA Europa 2025
W ramach obchodów polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, 22 galerie zrzeszone w sieci BWA przygotowały program artystyczny łączący sztukę i dialog społeczny. Od stycznia do lipca odbywają się wystawy, warsztaty, rezydencje i panele dyskusyjne, podejmujące tematy współczesnej cywilizacji – od wpływu sztucznej inteligencji po kwestie migracji i zmian klimatycznych. W projekcie bierze udział ponad 40 artystów z Polski i Europy Środkowej. Festiwal BWA Europa jest organizowany i współfinansowanym przez Narodowe Centrum Kultury i Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w ramach obchodów Polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.
Tekst powstał we wspołpracy z Narodowym Centrum Kultury
Sledź nas na: