Od 14 stycznia Dania ma nowego monarchę. Jest nim Fryderyk X Glücksburg, który objął tron po abdykacji swojej matki Małgorzaty II.
Monarcha nie krył łez wzruszenia, stojąc na balkonie pałacu Christiansborg obok szefowej rządu Mette Frederiksen. To właśnie ona, zgodnie z wieloletnią tradycją, ogłosiła swojemu krajowi i całemu światu, że Dania ma nowego króla.
Fryderyk powiedział do tłumów wiwatujących na jego cześć, że przyjmuje tytuł królewski z szacunkiem, dumą i wielką radością. – Będę potrzebował wszelkiego wsparcia, jakie tylko mogę dostać. Od mojej ukochanej żony, od mojej rodziny i od Tego, który jest większy od nas – mówił nowy król.
Król bez korony
Mimo że Dania jest monarchią od XI w., to uroczystość objęcia tronu przez nowego króla dziś nie wiąże się z koronacją. Oficjalnie ta formalność jest nazywana proklamacją. W pałacu Christiansborg odbywa się posiedzenie Rady Stanu, w której uczestniczy premier i przyszły monarcha. Po obradach udają się na balkon pałacu, by stamtąd publicznie ogłosić początek panowania.
Koronacja królów Danii była praktykowana od 1170 r., gdy koronę przyjął Kanut VI. Tradycję koronacji kontynuowano do XVII w. Wówczas w Danii wprowadzono monarchię absolutną, a koronację zastąpiono namaszczeniem władcy świętymi olejami. Ten ceremoniał został z kolei zniesiony, gdy Dania stała się monarchią konstytucyjną w 1849 r. Wprawdzie w królewskim skarbcu wciąż jest przechowywana korona króla Chrystiana V z 1671 r., ale używana jest obecnie tylko podczas królewskich ceremonii pogrzebowych.
Para olimpijska
Fryderyk X w maju tego roku skończy 56 lat. Jako najstarszy syn emerytowanej dziś królowej Małgorzaty przygotowywał się do roli monarchy od najmłodszych lat. Już od 18 roku życia był członkiem Rady Stanu. Zdarzało się, że nawet jej przewodniczył pod nieobecność swojej matki. Odbył służbę wojskową w trzech różnych formacjach, w tym w duńskiej marynarce wojennej. Studiował politologię na Uniwersytecie Harvarda, a następnie na Uniwersytecie w Aarhus. Odbył praktykę w misji dyplomatycznej Królestwa Danii przy ONZ, był też pierwszym sekretarzem duńskiej ambasady w Paryżu. Działa też w Międzynarodowym Komitecie Olimpijskim.
Dania ma teraz także nową królową – Marię. Fryderyk poznał ją w jej ojczystej Australii jako Marię Donaldson. Stało się to poniekąd w związku z olimpijską działalnością ówczesnego księcia, bo do pierwszego spotkania doszło w 2000 r. podczas igrzysk olimpijskich w Sydney. Para pobrała się w 2004 r. Mają czworo dzieci: Chrystiana (ur. 2005), Izabelę (ur. 2007) i bliźnięta: Wincentego i Józefinę (ur. 2011).
Dynastia europejska
Dynastia Glücksborgów panuje w Danii od 1863 r. Wtedy umarł bezpotomnie ostatni król z dynastii Oldenborgów, Fryderyk VII. Prawo duńskie już wówczas było przygotowane na taką ewentualność. Dzięki aktowi sukcesji królem został Chrystian Glücksborg i pozostał na tronie aż przez 43 lata. Był znany oficjalnie jako Chrystian IX, a mniej formalnie nazywano go „teściem Europy”. Jego córka Aleksandra wyszła za mąż za brytyjskiego króla Edwarda VII. Druga córka Dagmara poślubiła rosyjskiego cara Aleksandra III. Z kolei syn Chrystiana, Wilhelm, objął tron w Grecji, przybierając imię Jerzego I. Wnuk Chrystiana, Karol, został w 1905 r. królem Norwegii jako Haakon VII. Duńska rodzina królewska zyskała zatem powiązania z rodzinami panującymi w różnych częściach Europy.
Monarchia symboliczna
Fryderyk X jest monarchą konstytucyjnym i formalnie głową państwa duńskiego, choć jego wpływ na władzę jest niewielki. Król Danii podpisuje wszystkie akty uchwalone przez parlament, ale mogą one wchodzić w życie tylko z kontrasygnatą odpowiedniego ministra. Poza tym król pełni głównie funkcje reprezentacyjne: przyjmuje wizyty głów państw i sam wybiera się w podróże zagraniczne (Fryderyk pierwszą z nich odbył do Polski). Zadaniem duńskiego króla jest też przyjmowanie listów uwierzytelniających ambasadorów.
W tysiącletniej historii Danii pozycja króla bywała znacznie silniejsza. Od pierwszego X-wiecznego władcy Gorma Starego (zmarłego w 958 r.) głowę państwa wybierano, choć zwykle wybór padał na najstarszego syna panującego władcy lub mężczyznę blisko z nim spokrewnionego. Wraz z wprowadzeniem absolutyzmu (1660) usankcjonowano dziedziczenie tronu przez najstarszego męskiego potomka króla.
W 1849 r. duńską monarchię absolutną przekształcono w monarchię konstytucyjną, lecz zachowano zasadę dziedziczenia tronu przez potomków. W 1953 r. ustanowiono prawo dopuszczające kobiety do objęcia funkcji króla. To właśnie na tej podstawie w 1972 r. matka dzisiejszego króla stała się królową Danii jako Małgorzata II. W roku 2009 przepisy te uzupełniono, wyraźnie wskazując, że następcą tronu zostaje najstarsze dziecko monarchy, niezależnie od płci.
Paweł Rochowicz
Sledź nas na: